…dal mè libar “I balóss” - I cinch stèll

Ul sólit cartèll al diséva: “Sabat che vegn specialità du la Cà: LEGURA IN SALMÌ. Legura dul Sud… da pruà!”.

Quaivün l’avéva änca tentaa da disegnà a fiänch ’na legura ma fórsi l’avéva mäi vista da visìn!

Da utûbar inänz a partìva la cacia ai legur… da tecc!

Ul Rizadìn e ul Bistéca, sü indicaziûn dul Lisändar, a ligävan ’na gata in calûr a un pilàstar, a ’na piänta, a ’na red e speciävan i mas’c… lì l’enträva in cämp lü cunt un s’ciupett a balitt - fórsi un növ - e al sistemäva la facènda.

I gatt metüü in aqua curènt, dópu un pära da setimàn, sa trasfurmävan in legur du la Sila… e, a dita da tücc i Cliènt, evan dabûn ’na specialità… ma quänti balitt, giô là stävan mìa a guardà: a sparävan da brütt!

Po’ gh’evan i pasaritt, o mèrli o picitt da tütt i tipi - cataa in mila manér dai düü bamba - impienii da panscéta o lärd e fai in ümid cun la pulènta.

Un ältar piatt fórt dul sit evan i viscärd a la grapa - pudévan vèss änca sturnèi, turdinn e tücc i üsèi che vugävan inséma - sèmpar cun la pulènta… questi sì che ta fasévan vidé ul Paradìs!

Ul maèstar l’eva sèmpar ul Lisändar.

Al catäva ul misto-püi, quell fai in cà dal Sènza-Bärba, la faséva büì nu la grapa, änca lee faia in cà e po’ la spantegäva süi praa, al lägh. Quänd, a la sira, rivävan i viscärd, nul vidé quel bèn da Diu, sa bütävan sü la pastüra, sa riempìvan ul góss… a catävan la cióca e vultävan là.

Alûra l’eva ul mumènt dul Bistéca e dul Rizadìn. I a catävan sü ’me peer märsc, ghe sturgévan ul cóll e i metévan nul sacch… M’evan buni in ümid cun la pulènta: a la Traturìa ghe fasévan guadagnà trii stèll!

La quärta stèla la Traturìa la catäva cun la fritüra da pess pèrsich o mei da gubìn; i ran fritt; i lümägh cunt i spinazz o i fung trifulaa, róba da sciuri: quii cunt i danee perô!

La quinta… beh, la quinta stèla l’eva mäi rivaa…

Un sabat sira gh’evan a scena tücc i Primäri du l’Uspedäl da Varés: la sólita pulènta e legura du la Sila. In Traturìa gh’eva un grän fermènt, ul Sènza-Bärba l’eva föra dai strasc da la cuntentéza… finalmènt un ricunuscimènt sura ógni riga.

Al Lisändar, ciócch ’me ’na vaca, ga s’impastäva la lèngua, alûra l’avéva metüü la dentéra sü la madia in cüsìna… I düü bamba, che pasävan sèmpar par l’asagg, vista la manéra da pudé catà pal cüü ul grän maèstar g’avévan mìa pensaa dô vólt e avévan bütaa la dentéra nul salmì…

I lüminäri avévan trascûrs tüta la sira a discurr e a la fin evan rivaa a la cunclüsiûn che i dutûr dul Sud evan püsee inänz: ga metévan già la ‘protesi’ ai legur…

Tüta culpa dul vin dul Sènza-Bärba: trópp bun!

I düü óman e ul Zepàsc s’evan setaa al tävul e s’evan metüü a bev ul “ciarett”. Rivaa la pasta s’evan setaa giô änca i dô dónn e g’avévan piantaa in facia al Zepàsc ’na sfilza da dumänd.

«T’het fai ’na róba meravigliûsa, te gh’het ridài ul mund al fiö! ’Me t’het fai a guarill?», la Rusìna l’eva radiûsa.

E la Terésa, che la guärdava ul Zepàsc cun rispètt, l’avéva dii:

«E… inscì in svèlta! E cunt nagótt!».

«A prupósit da nagótt», l’eva intervegnüü l’Ambrös, mèntar al casciäva i öcc nul cudee, «e l’aqua benedéta duè l’è finìa?».

Ul Zepàsc l’avéva verdüü la bucàscia e cunt i ugitt ciavaa sü:

«Ga l’ho daia ai vacch… ga n’avévan bisögn».

«T’het guarii ul fiö… dumà… dumà cun la Cresima… te set un ‘mago’», l’avéva guardaa cunt i öcc spalancaa l’Ambrös.

«Possimus!… possimus!», l’avéva pruferii cun enfasi e a älta vus, svalzänd i brasc, i öcc e änca i düü curnitt al ciel, ul Zepàsc. E po’: «L’è asee la Cresima… la Benediziûn l’è un da pü…  l’è dumà par i cäs difìcil!».

«Cusè? Mô, te üsat änca ti, ul “pluràle mai estàtis”… te set un ältar Papa?», l’avéva dii la Terésa mèntar la sa faséva ul segn du la Crus cun tütt e dô i män.

«Sun püsee Papa mi… da quell da Roma… sunt squäsi ’me quii düü… urca!»...