Giorgio Sassi
Un blog di scritti, idee, pensieri e appunti
…dal mè libar “I balóss” - I cinch stèll
La Buteghéta la funziunäva änca cume Traturìa, la säla da pränz l’eva la cüsìna da cà: un tävul l’eva par la famìlia, i parènt e i amìs; l’ältar par i Cliènt… cun la ‘C’ maiüscula, parchè lur pagävan, quest chì al vegnìva ciamaa ‘tävul a mangé’, a la francésa, ’na nustalgìa dul padrûn.
Quell che và da móda incö - nul Quaräntasètt - l’eva già stai metüü in pratica. Se ga füss chì ul Sènza-Bärba l’avrìa ’me minim pretendüü i ‘diritti d’autore’… eh già! Ul ‘slow food’ l’avéva inventaa lü d’intésa cun tri sóci.
Disévan: “La magiûr pärt dul mangià al vegn dal Ciel… bisógna savé vèrd i brasc e la bóca al mumènt giüst!”.
Purtà in tävula e mangià la früta e la verdüra dul tó órt o, cun l’aiüt di sóci, da quii visìn; i cunìli o i püi dul própi pulee o, ’me sura!
Furnidûr uficiäl du la Cà l’eva ul Lisändar: l’eva lü ch’al detäva la cadènza da cèrti piatt segûnd la stagiûn.
In primavéra latüghìn, cicória, pisacän, po’ erbett, carótul e se capitävan in män änca spärg selvädigh e mìa. Se ’na quäi galìna, óca, pulìn o cunìli scapävan dai pulee visìn, l’eva lü, par cäs, a truvài!
In estaa tumàtis, peverûni, fasö, süchett, melanzàn, cücümar, curnitt, pómm da tèra; pórr o spinazz cunt i öv in cereghett, ris cun l’erburìn o cunt i urtìgh, minèstrûn a manéta, minèstra da ris cun ’na fresa d’ai e un pu da lärd; se i arburèll evan in frega o sa riüsìva a purtà a cà ’na quäi tènca, un lüsc o i gämbar täntu mei… la Traturìa la tacäva là ’na stèla.
Dô cun l’anguìla in ümid cui fasö o cunt i erbiûn e la pulènta!
A la duméniga gh’eva ul lèss, quäsi sèmpar da vaca, cun la mustärda; la cärna in ümid cunt i pómm da tèra; i perdee di püi o ul fidigh da vaca - ul purscèll al custäva püsee - in ümid cunt i scigóll…
Po’ gh’evan i piatt sü urdin, par quisti i Cliènt duvévan prenutà e specià la venûta dul mumènt giüst: la män lunga dul Lisändar. Alûra sa pudévan mangià faraón, germàn, capûn e tücc i ältar urdinatiiv…
L’eva stai ul Sènza-Bärba a inventà la famûsa ‘faraona a la creta’… In un cantûn dul curtìl gh’eva sèmpar un mügett da tèra crea e i fiuritt ga pisävan sü par tegnìla ümida: la buntà la vegnìva própi da quell!
(prima pärt)
Nuèmbar, G. Pascoli
Lüsiss l’äria, ul Su l’è inscì ciär
che te cercat anmô i mugnägh in fiur,
e nul cör te gh’heet ul sentûr
dul prunbiänch amär…
Ma secch l’è ul lazarìn, e i stechii piänt
da negar riflèss segnan ul serèn,
e vöi ul ciel, e büs al pee sunänt
al suméia ul terèn.
Silènzi, intûrna: dumà ai ventaa,
te sèntat luntän, da giardìn e órt,
un burlà-giô fragil di föi. L’è l’estaa,
fregia, di mórt.
Se la penûsa sustänza du la mè cärna la füss pensér,
l’ustìl distänza la fermaress mìa ul mè andà,
parchè a dispètt dul spazi, mi sarìa traspurtaa
dai cunfìn püsee luntän, là dua te seet ti ver.
Impurtaress mìa che ul mè pee al calcass
änca la püsee distänt tèra luntàna da ti,
parchè l’agil pensér al värca e tèra e mär e sass,
nul tèmp ch’al basta a pensà un póst visìn a lì.
Mah, ma màza ul pensér che mi sun mìa pensér
par pudé traversà lungh distänz quändu ti te seet asènt,
po’, parchè sun cumpóst in lärga pärt d’aqua e da tèrr,
devi culmà i cómud dul tèmp cunt i mè lamènt.
Traènd föra, da inscì pedänt elemènt,
se mìa gróss lacrim, indìzi dul dulûr che gh’emm dènt.
Al sarà mäi che meta impedimènt a l’üniûn
da dô anim fedel, l’amûr l’è mìa amûr
s’al müta quändu nu l’ältar al tröva ’na delüsiün,
o se l’è prunt a turnà indree quändu l’ältar l’è pü un fiur.
Oh no, l’è un faro sèmpar fìss
ch’al dómina i tempèst sènza mäi vacilà;
lü d’ógni bärca vagabûnda l’è la stèla che lüsiss,
ul valûr du la quäl sa cugnóss mìa, ma l’altéza la sa pô misürà,
l’amûr l’è mìa ul paiàsc dul Tèmp, änca se i labar e i ganass
a pàsan sóta la sûa mesûria da gradass,
l’amûr al cämbia mìa cunt i ur, cunt i setimàn o cunt i vizi,
m’al düra in etèrnu fin al dì dul giüdìzi:
se quest l’è un erûr e cuntra mi al sarà pruvaa,
alûra mi hoo mäi scrivüü e nisün óman l’ha mäi amaa.
(Sunett CXVI)
(Scèspir, Sunett desnöv)
Spunta i artìli dul Leûn o Tèmp divuratûr
e fa’ che la tèra l’ingerìsa i sò stess creatür,
strepa dai ganass du la Tigr i güzz zann,
brüsa nul sò stess sängh la Fenìs dai tänti ann.
Scämbia nul tò curs i stagiûn trist e festûs,
o Tèmp dal pee curidûr, fa’ quell ch’al fa viv
ul mund cun tütt i sò ’spetatìv,
ma ta pruibìsi un delitt fra i püsee udiûs:
riga mìa la bèla frunt dul mè amûr cunt ul pasà di ur,
tracia mìa rügh cun la tûa péna sènza culûr,
lasal, nu la tûa cursa, inviulaa ’me campiûn
da beléza par i prósim generaziûn.
Fa’ änca da pesc, vecc Tèmp, a dispètt di tò schèrz,
ul mè dilètt al vivrà, eternamènt giuin, ni mè vèrs.
