I Sunett - presto in stampa!
Scritto da Giorgio SassiIn occasione dei 450 anni dalla nascita di W. Shakespeare, I Sonetti tradotti nella lingua di Varese con testo originale a fronte.
Shakespeare, Sonetto XL
Scritto da Giorgio SassiCata tütt i mè amûr, sì catai tütt amûr,
e da pü cusè che te g’avree da quäntu te g’avévat?
Nisün da questi, amûr, te pudaree ciamall ver amûr;
tütt ul mè l’eva tò, prima che änca questi te g’avésat;
se par amûr mè, te catat quela che mi ami,
par l’üs che te fee dul mè bèn foo mìa reclàmi,
ma te sarìat da biasimà se te se ingànat
e te güstat vulentéra quell che te refüdat.
Lädar gentiil, la tûa ladräva mi la perdóni
anbèn te me pórtat via i mè pócch dóni;
epür l’amûr al sa che püsee gränd dulûr
l’è mìa l’ultragg du l’ódi, ma supurtà ufés d’amûr.
Grazia lascìva, dua ógni cativéria la pär un suriis,
mazam cunt i dispètt, mìa par quest divegnaremm nemiis.
i furbi (fine)
Scritto da Giorgio Sassi…dal mè libar “I balóss” - I cinch stèll
Ul sólit cartèll al diséva: “Sabat che vegn specialità du la Cà: LEGURA IN SALMÌ. Legura dul Sud… da pruà!”.
Quaivün l’avéva änca tentaa da disegnà a fiänch ’na legura ma fórsi l’avéva mäi vista da visìn!
Da utûbar inänz a partìva la cacia ai legur… da tecc!
Ul Rizadìn e ul Bistéca, sü indicaziûn dul Lisändar, a ligävan ’na gata in calûr a un pilàstar, a ’na piänta, a ’na red e speciävan i mas’c… lì l’enträva in cämp lü cunt un s’ciupett a balitt - fórsi un növ - e al sistemäva la facènda.
I gatt metüü in aqua curènt, dópu un pära da setimàn, sa trasfurmävan in legur du la Sila… e, a dita da tücc i Cliènt, evan dabûn ’na specialità… ma quänti balitt, giô là stävan mìa a guardà: a sparävan da brütt!
Po’ gh’evan i pasaritt, o mèrli o picitt da tütt i tipi - cataa in mila manér dai düü bamba - impienii da panscéta o lärd e fai in ümid cun la pulènta.
Un ältar piatt fórt dul sit evan i viscärd a la grapa - pudévan vèss änca sturnèi, turdinn e tücc i üsèi che vugävan inséma - sèmpar cun la pulènta… questi sì che ta fasévan vidé ul Paradìs!
Ul maèstar l’eva sèmpar ul Lisändar.
Al catäva ul misto-püi, quell fai in cà dal Sènza-Bärba, la faséva büì nu la grapa, änca lee faia in cà e po’ la spantegäva süi praa, al lägh. Quänd, a la sira, rivävan i viscärd, nul vidé quel bèn da Diu, sa bütävan sü la pastüra, sa riempìvan ul góss… a catävan la cióca e vultävan là.
Alûra l’eva ul mumènt dul Bistéca e dul Rizadìn. I a catävan sü ’me peer märsc, ghe sturgévan ul cóll e i metévan nul sacch… M’evan buni in ümid cun la pulènta: a la Traturìa ghe fasévan guadagnà trii stèll!
La quärta stèla la Traturìa la catäva cun la fritüra da pess pèrsich o mei da gubìn; i ran fritt; i lümägh cunt i spinazz o i fung trifulaa, róba da sciuri: quii cunt i danee perô!
La quinta… beh, la quinta stèla l’eva mäi rivaa…
Un sabat sira gh’evan a scena tücc i Primäri du l’Uspedäl da Varés: la sólita pulènta e legura du la Sila. In Traturìa gh’eva un grän fermènt, ul Sènza-Bärba l’eva föra dai strasc da la cuntentéza… finalmènt un ricunuscimènt sura ógni riga.
Al Lisändar, ciócch ’me ’na vaca, ga s’impastäva la lèngua, alûra l’avéva metüü la dentéra sü la madia in cüsìna… I düü bamba, che pasävan sèmpar par l’asagg, vista la manéra da pudé catà pal cüü ul grän maèstar g’avévan mìa pensaa dô vólt e avévan bütaa la dentéra nul salmì…
I lüminäri avévan trascûrs tüta la sira a discurr e a la fin evan rivaa a la cunclüsiûn che i dutûr dul Sud evan püsee inänz: ga metévan già la ‘protesi’ ai legur…
Tüta culpa dul vin dul Sènza-Bärba: trópp bun!
i furbi seconda parte
Scritto da Giorgio Sassi…dal mè libar “I balóss” - I cinch stèll
La miee dul Sènza-Bärba la tegnéva, in una cardènza, di bazìli cun dèntar ul cumpanàtich: nèrvitt, pess in carpiûn, furmagìna o zincarlìn segûnd la stagiunadüra… S’ün cifûn gh’evan i öv indürii e ’na casétìna da legn cun dèntar i saracch…
In autünn, stess ’me prima, cun la giunta di lümägh, ran, risciö in ümid cui pómm da tèra o la pulènta - da lecass i barbiis - e ’me verdüra: verz, brócul, pórr, biedrägul, finócc, articiócch, fung, diritüra burdûn!… änca questi rivävan dal fraa cercutûn.
Püsee inänz nu la stagiûn gh’eva süpa da verz cun la panscéta o ul lärd; pulènta, scigóll e mèrlüzz; pulènta e zöla; rustisciäva cui scigóll - faia cui büsecch di püi, pulitt, cunìli e via inscì; - specialità l’eva änca un minèstrûn a la piemuntésa cui pómm da tèra, fasö, verz, süca e cudigh…
In invèrnu la faséva da padrûn la cazöra - faia, tänti vólt, cunt i sciämp, i cô e i är du l’óca o du la galìna, - ul mèrlüzz o ul bacalà, la büséca e ul purscèll in tücc i manér…
Par la früta ga pensävan i düü fiö: giustritt, mór, magióstar, nus, castégn e nisciör, änca pómm granaa, evan dul Ciel… i ältar evan tütt primìzi: nänca i padrûni di piänt i avévan pruvaa!
D’invèrnu, s’al fiucäva, vegnìvan servii di surbett fai cun la fióca giazäva cun dèntar i scirópp di mór, magióstar, giustritt… Gh’eva änca l’üga e i scirees sóta grapa…
Da dulz gh’evan i brüsèi cul bütér, ul zücur, i figh e l’üga; la turta da nisciör; la farina da castégn cun l’üghéta e i nus; po’ i mundèll o la turta da pómm, questa, la Terésa la faséva in manéra divìna… Tütt l’eva cótt nul furnu du la stüa a legna o sül camìn!
Piatt fórt dul sit, da nuèmbar ad aprìl, l’eva la legura: rivävan cliènt da tütt i paés visìn, parfìn da Varés! L’eva chì che ul Lisändar al däva ul màsim inséma al cögh e ai düü fiö.
Legura in ümid, in salmì, aróst… la sûa mórt l’eva la pulènta; bóna inscì la sa mangiäva da nisüna pärt, perô la g’avéva un picul difètt, nunustänt tücc i trücch par scürìla, la cärna l’eva biänca: evan legur che rivävan da la Sila… «I famûs legur a cärna biänca», al diséva ul Sènza-Bärba, pugiaa dal Lisändar, «po’, se guardee bèn, änca i óss hinn divèrs, hinn tund... eh già!».
(segûnda pärt)
i furbi
Scritto da Giorgio Sassi…dal mè libar “I balóss” - I cinch stèll
La Buteghéta la funziunäva änca cume Traturìa, la säla da pränz l’eva la cüsìna da cà: un tävul l’eva par la famìlia, i parènt e i amìs; l’ältar par i Cliènt… cun la ‘C’ maiüscula, parchè lur pagävan, quest chì al vegnìva ciamaa ‘tävul a mangé’, a la francésa, ’na nustalgìa dul padrûn.
Quell che và da móda incö - nul Quaräntasètt - l’eva già stai metüü in pratica. Se ga füss chì ul Sènza-Bärba l’avrìa ’me minim pretendüü i ‘diritti d’autore’… eh già! Ul ‘slow food’ l’avéva inventaa lü d’intésa cun tri sóci.
Disévan: “La magiûr pärt dul mangià al vegn dal Ciel… bisógna savé vèrd i brasc e la bóca al mumènt giüst!”.
Purtà in tävula e mangià la früta e la verdüra dul tó órt o, cun l’aiüt di sóci, da quii visìn; i cunìli o i püi dul própi pulee o, ’me sura!
Furnidûr uficiäl du la Cà l’eva ul Lisändar: l’eva lü ch’al detäva la cadènza da cèrti piatt segûnd la stagiûn.
In primavéra latüghìn, cicória, pisacän, po’ erbett, carótul e se capitävan in män änca spärg selvädigh e mìa. Se ’na quäi galìna, óca, pulìn o cunìli scapävan dai pulee visìn, l’eva lü, par cäs, a truvài!
In estaa tumàtis, peverûni, fasö, süchett, melanzàn, cücümar, curnitt, pómm da tèra; pórr o spinazz cunt i öv in cereghett, ris cun l’erburìn o cunt i urtìgh, minèstrûn a manéta, minèstra da ris cun ’na fresa d’ai e un pu da lärd; se i arburèll evan in frega o sa riüsìva a purtà a cà ’na quäi tènca, un lüsc o i gämbar täntu mei… la Traturìa la tacäva là ’na stèla.
Dô cun l’anguìla in ümid cui fasö o cunt i erbiûn e la pulènta!
A la duméniga gh’eva ul lèss, quäsi sèmpar da vaca, cun la mustärda; la cärna in ümid cunt i pómm da tèra; i perdee di püi o ul fidigh da vaca - ul purscèll al custäva püsee - in ümid cunt i scigóll…
Po’ gh’evan i piatt sü urdin, par quisti i Cliènt duvévan prenutà e specià la venûta dul mumènt giüst: la män lunga dul Lisändar. Alûra sa pudévan mangià faraón, germàn, capûn e tücc i ältar urdinatiiv…
L’eva stai ul Sènza-Bärba a inventà la famûsa ‘faraona a la creta’… In un cantûn dul curtìl gh’eva sèmpar un mügett da tèra crea e i fiuritt ga pisävan sü par tegnìla ümida: la buntà la vegnìva própi da quell!
(prima pärt)
"Novembre", G. Pascoli
Scritto da Giorgio SassiNuèmbar, G. Pascoli
Lüsiss l’äria, ul Su l’è inscì ciär
che te cercat anmô i mugnägh in fiur,
e nul cör te gh’heet ul sentûr
dul prunbiänch amär…
Ma secch l’è ul lazarìn, e i stechii piänt
da negar riflèss segnan ul serèn,
e vöi ul ciel, e büs al pee sunänt
al suméia ul terèn.
Silènzi, intûrna: dumà ai ventaa,
te sèntat luntän, da giardìn e órt,
un burlà-giô fragil di föi. L’è l’estaa,
fregia, di mórt.
Shakespeare, Sonetto XIVL
Scritto da Giorgio Sassi
Se la penûsa sustänza du la mè cärna la füss pensér,
l’ustìl distänza la fermaress mìa ul mè andà,
parchè a dispètt dul spazi, mi sarìa traspurtaa
dai cunfìn püsee luntän, là dua te seet ti ver.
Impurtaress mìa che ul mè pee al calcass
änca la püsee distänt tèra luntàna da ti,
parchè l’agil pensér al värca e tèra e mär e sass,
nul tèmp ch’al basta a pensà un póst visìn a lì.
Mah, ma màza ul pensér che mi sun mìa pensér
par pudé traversà lungh distänz quändu ti te seet asènt,
po’, parchè sun cumpóst in lärga pärt d’aqua e da tèrr,
devi culmà i cómud dul tèmp cunt i mè lamènt.
Traènd föra, da inscì pedänt elemènt,
se mìa gróss lacrim, indìzi dul dulûr che gh’emm dènt.
Shakespeare, Sonetto CXVI
Scritto da Giorgio SassiAl sarà mäi che meta impedimènt a l’üniûn
da dô anim fedel, l’amûr l’è mìa amûr
s’al müta quändu nu l’ältar al tröva ’na delüsiün,
o se l’è prunt a turnà indree quändu l’ältar l’è pü un fiur.
Oh no, l’è un faro sèmpar fìss
ch’al dómina i tempèst sènza mäi vacilà;
lü d’ógni bärca vagabûnda l’è la stèla che lüsiss,
ul valûr du la quäl sa cugnóss mìa, ma l’altéza la sa pô misürà,
l’amûr l’è mìa ul paiàsc dul Tèmp, änca se i labar e i ganass
a pàsan sóta la sûa mesûria da gradass,
l’amûr al cämbia mìa cunt i ur, cunt i setimàn o cunt i vizi,
m’al düra in etèrnu fin al dì dul giüdìzi:
se quest l’è un erûr e cuntra mi al sarà pruvaa,
alûra mi hoo mäi scrivüü e nisün óman l’ha mäi amaa.
(Sunett CXVI)
Shakespeare, Sonetto XIX
Scritto da Giorgio Sassi(Scèspir, Sunett desnöv)
Spunta i artìli dul Leûn o Tèmp divuratûr
e fa’ che la tèra l’ingerìsa i sò stess creatür,
strepa dai ganass du la Tigr i güzz zann,
brüsa nul sò stess sängh la Fenìs dai tänti ann.
Scämbia nul tò curs i stagiûn trist e festûs,
o Tèmp dal pee curidûr, fa’ quell ch’al fa viv
ul mund cun tütt i sò ’spetatìv,
ma ta pruibìsi un delitt fra i püsee udiûs:
riga mìa la bèla frunt dul mè amûr cunt ul pasà di ur,
tracia mìa rügh cun la tûa péna sènza culûr,
lasal, nu la tûa cursa, inviulaa ’me campiûn
da beléza par i prósim generaziûn.
Fa’ änca da pesc, vecc Tèmp, a dispètt di tò schèrz,
ul mè dilètt al vivrà, eternamènt giuin, ni mè vèrs.
Shakespeare - Sonetto XXIII
Scritto da Giorgio SassiShakespeare - Sonetto XXIII
’Me un atûr sènza ’speriènza che sül palcuscénich
sa scórda la pärt parchè cataa dal panich,
o ’me ’na persóna viulènta, piena da rancûr,
debul, parchè trópp carich da vigûr:
inscì mi scórdi, par scärs murdènt,
da pruferì ul perfètt cerimuniäl d’amûr
e suméia che cedi, al masim dul mè ardûr,
sóta ul pes du la sûa surgènt.
Oh, sian dunca i mè libar, i dilètt
e silenziûs mesagér dul mè cör ch’al ta pènsa:
lü al ta dumända amûr e ricumpènsa
püsee di mè paróll, che pür lur, hinn stai perfètt.
Oh, cerca da legg quell che l’amûr l’ha scrivüü silenziûs,
l’è própi du l’amûr inteligènt sintì cunt öcc maliziûs.
"Settembre", G. D'Annunzio
Scritto da Giorgio Sassi
“Settembre”, G. D’Annunzio
Setèmbar, nemm. L'è tèmp da migrà.
Mô in tèra d’Abrüzz i mè pastûr
làsan i stalazz e vann vèrs ul mär:
vann giô a l’Adriàtich selvagg
che l’è verd ’me i pascul di munt.
Hann bevüü prufundamènt ai funt
alpèstar… che ul sagûr d’aqua natìa
al rèsti ni cör a cunfórt,
che ghe scóda la sed sü la via.
A g’hann ’na sgiuàza da nisciöra in män.
E vann par santee antìgh al piän,
squäsi ’me un silenziûs fiüm d’èrba,
süi pass di vecc pà.
O vus da chi par primm
al cugnóss ul tremulà du la marìna!
Mô lungh ul lituräl al camìna
ul gregg; ferma l’è l’äria.
Ul Su imbiûnda inscì la viva lana
che squäsi l’è mìa divèrsa da la sabia.
Sciaquii, calpestii, dulz rumûr.
Ah, parchè sun mìa mi, cunt i mè pastûr?
|
Sonetto 141
Par ditala ciära mi t’ami mìa cunt i mè öcc perfètt,
parchè lur a vedan in ti mila difètt,
ma l’è ul mè cör ch’al vör bèn a quell che lur bütan via
e, che a dispètt du la mè vista, al sa cumpiacc d’amatt a la fulìa.
Nè ai mè uregg ghe riess gradévul ul timbar du la tûa vus,
nè ul sèns du la libìdin inclìn a strusciamènt lüsüriûs...,
nè ul güst, nè l’ulfatt a g’hann ul desidéri intèns
da vèss invidaa, cun ti dumà, al banchett di sèns:
ma nè i mè cinch facultà, nè i mè cinch sèns a ga la fann
a fà cambià idéa al mè stüpid cör da vèss al tò servìzi da ann,
cör ch’al làsa questa parvènza d’óm in balìa da se stess e di tò suprüs,
par fala sèrva e miseràbil dipendènt dul tò cör buriûs.
Se l’è mìa che mi ritégni ul mè maa ’na sülüziûn,
in quäntu quela che la ma fa pecà, la ma dà änca la puniziûn.
A Silvia, G. Leopardi
Scritto da Giorgio Sassi
| A Silvia Silvia, te se regórdat anmô quel tèmp du la to vita murtäl, quändu beléza la lüsìva ni to öcc ridènt e fügitìv e ti, cuntènta e pensûsa, ul cunfìn du la giuinéza te salìvat? A risunävan i quiett stänz e i straa dintûrna al to cänt sènza fin mèntar, ai lauraa di dónn intènta, te sedévat cuntènta da quel sentûr d’avenìr che te g’avévat in mènt. L’eva ul mägg prufümaa: te üsävat trascurr ul dì inscì. Mi, a vólt, a lasävi i piacévul stüdi e i südaa cärt dua da mi e dul mè magiûr tèmp a cunsümävi la migliûr pärt; dai terazz da cà a slungävi i uregg al són du la to vus e a la svèlta män che la curéva sü l’intrecc gravûs. A mirävi ul ciel serèn, i straa duraa e i órt, e po’ ul mär da luntän e, dópu, ul munt. Gh’è mìa ’na paróla che la pô dì quell che sentìvi dèntar. Che pensèr suäv, che speränz, che müsica, o Silvia! Quäl sa pruspetäva alûra la nóstra vita e ul destìn! Quändu regórdi tänta speränza, m’uprimm un afètt zèrb e scunsulaa e turni a piäng la mè sventüra. O natüra, o natüra, parchè te rèndat mìa dópu quell che te prumétat prima? parchè täntu te ingànat i to fiö? Ti, prima che l’invèrnu inaridiss l’èrba, cunsümaa da un maa intèrnu te murìvat, giuinéta. E te vedévat mìa ul fiur di to ann; ta diletäva pü ul cör l’amiraziûn o par i to negar cavèi o di sguärd inamuraa e furtìv; né, cun ti, i tusann ni dì festìv a parlävan d’amûr. Da lì a un pu a murìva änca la mè dulza speränza: ai mè ann ul destìn l’ha nänca cuncèss la giuinéza. Ahi, ’me, ’me te seet pasaa, cära cumpàgna du la mè tenera età, o cumpiänta brama! Quest, a l’è quell mund? quisti i dilètt, l’amûr, i facènd, i evènt… par i quäi täntu emm ragiunaa inséma? Questa l’è la sórt di umän gènt? A dì la püra verità ti, sventüraa, te seet nai in tèra: e cun la män, la fregia mórt e ’na tumba spöia, te musträvat da luntän. |
